काठमाडौं, नेपाल – अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली समाज (INS) द्वारा ‘विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघ’ (World Nepali PhD Association – WNPPhDA) को स्थापना गरिएको छ। यस संघको उद्देश्य विश्वभर छरिएर रहेका नेपाली विद्यावारिधिहरू (पीएचडी धारक) को ज्ञान, अनुसन्धान र अनुभवलाई नेपालको विकास रणनीति तथा समकालीन नीति बहसमा एकीकृत गर्नु हो।
संघ INS अन्तर्गतको ‘अन्तर्राष्ट्रिय नेपाल चिन्तन केन्द्र’ (International Nepal Think Tank – INTT) सँग समांतर रूपमा सञ्चालनमा ल्याइएको हो। यस शैक्षिक र नीति केन्द्रित संस्थाको नेतृत्व internationally renowned दलित अधिकारकर्मी तथा सामाजिक वैज्ञानिक डा. मित्र परियारलाई प्रदान गरिएको छ।
डा. परियार अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयबाट सामाजिक मानवशास्त्रमा एमफिल, र अष्ट्रेलियाको म्याक्वेरी विश्वविद्यालयबाट समाजशास्त्रमा विद्यावारिधि प्राप्त गरेका विद्वान् हुन्। उनले गोर्खा आप्रवासी समुदाय, जातीयता र सामाजिक न्याय सम्बन्धी विषयमा गहिरो अध्ययन गर्दै आएका छन्। सन् २०१९–२०२० मा उनले किङ्सटन विश्वविद्यालय, लन्डनमा Leverhulme Postdoctoral Fellowship समेत प्राप्त गरेका थिए।
शैक्षिक यात्राको सुरुवात सेन्ट जेभियर्स कलेजमा सामाजिक कार्यको स्नातक अध्ययनबाट गरेका डा. परियारले गण्डकी बोर्डिङ स्कुल हुँदै गोरखाको गाउँमा प्रारम्भिक शिक्षा लिएका थिए। उनले जात, आप्रवासन, शिक्षा र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा व्यापक अनुसन्धान गरेका छन्। ‘द काठमाडौं पोस्ट’ तथा ‘HT Syndication’ मा उनका धारदार विचार लेखहरू प्रकाशित भइरहन्छन्।
‘दलितहरू नेपालमा: एक अनुसन्धान अध्ययन’ नामक परियोजनामार्फत उनले जातीय हिंसाको दस्तावेजीकरण गर्दै पत्रकारिता, अन्तर्वार्ता र मल्टिमिडिया सामग्रीमार्फत जनचेतना फैलाउने कार्य गरेका छन्। सन् २०१९ मा IIT Bombay मा प्रस्तुत गरिएको उनको अनुसन्धान ‘के उनीहरू जातबाट मुक्त छन्? नेपाली दलितहरूको इसाई धर्मतिर परिवर्तन’ शीर्षकको प्रस्तुति समेत जातीय विषयमा उनको अनुसन्धानको गहिराई देखाउँछ।
डा. परियारले सामाजिक सञ्जाल एक्स (पूर्व ट्विटर) मा धर्म, जात र संरचनात्मक सुधारका विषयमा निरन्तर धारणा व्यक्त गर्दै आएका छन्। उनका अनुसार, “शिक्षा, आप्रवासन र पुस्तान्तरण मात्रैले जातीय विभेद अन्त्य गर्न सक्दैन; यसको लागि न्यायसंगत संरचनात्मक परिवर्तन आवश्यक छ।”
संघको भविष्य दृष्टिकोण
विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघको स्थापनामार्फत नेपालमा ज्ञानमा आधारित समाज निर्माण, गुणस्तरीय विश्वविद्यालय उत्पादन, अनुसन्धान प्रवर्द्धन तथा समावेशी विकासलाई टेवा पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ।
संस्थाको उद्देश्यबारे बोल्दै डा. परियारले भने, “नेपालमा समावेशी समृद्धि, समानता र न्याय प्राप्त गर्न अनुसन्धान र चिन्तनलाई व्यावहारिक रणनीतिमा रूपान्तरण गर्नु अत्यावश्यक छ। यस दिशातर्फ डब्लुएनपीएचडिए एक सार्थक पाइला हो।”
INS का अन्तर्राष्ट्रिय अध्यक्ष अर्जुन घिमिरेले भने, “विश्व नेपाली विद्यावारिधि संघको स्थापना नेपाली पीएचडी अभ्यर्थीहरूलाई सहयोग पुर्याउने, प्रवासी विज्ञहरूलाई आपसमा जोड्ने, र उनीहरूको सीप, ज्ञान र अनुभवलाई नेपालको नीति निर्माण र विकास प्रक्रियामा परिचालित गर्ने दूरदर्शी प्रयास हो।”
उनका अनुसार INS हाल ८३ देशमा सक्रिय रूपमा कार्यरत रहेको छ र १२३ देशमा यसको सञ्जाल विस्तार भइसकेको छ। शिक्षा, स्वास्थ्य, आपतकालीन उद्धार, नीति संवाद, नेतृत्व विकास र सामाजिक न्यायका क्षेत्रमा INS ले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएको घिमिरेले जानकारी दिए।
