नन्दलाल खरेल
भूमिका
भर्खरै सम्पन्न दस वटा वामपन्थी दल र समूहहरूको ऐतिहासिक एकताबाट नयाँ दल—नेपाली कम्युनिस्ट पार्टी (नेकप)—को जन्म भएको छ। यो केवल संगठनात्मक एकता मात्र होइन, नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको नयाँ अध्याय पनि हो। पार्टीका संयोजक पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र सह–संयोजक माधवकुमार नेपाल रहेका छन्। प्रचण्ड माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष थिए भने माधव नेपाल एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष थिए। उनीहरूबीचको यो एकता केवल नेताहरूको समझदारी होइन, पछिल्ला वर्षमा युवाहरूको जेन–जी आन्दोलनले उठाएको परिवर्तनको चाहना र दबाबको परिणाम पनि हो। यही कारण, प्रचण्ड स्वयंले यो एकतालाई “जनचेतनाको उपलब्धि” र “इतिहासले दिएको अवसर” भनेर स्वीकार गरेका छन्।
अब नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीको मुख्य जिम्मेवारी, अतीतका अनुभवबाट सिक्दै, नयाँ ऊर्जा र दिशासहित देशलाई समाजवादतर्फ अघि बढाउने हो। त्यसका लागि यस पार्टीले केही ठूला कार्यभार पूरा गर्नुपर्नेछ।
१. प्राप्त उपलब्धिको रक्षा गर्नु
नेपालमा कम्युनिस्ट आन्दोलनले दशकौं लामो संघर्षपछि संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना गरेको छ। यो सहज उपलब्धि होइन—यो हजारौं क्रान्तिकारीको बलिदान, जेल–ज्याला, र जनताको लामो प्रतिरोधको फल हो। अहिलेको पहिलो जिम्मेवारी भनेको यी ऐतिहासिक उपलब्धिहरूको रक्षा गर्नु हो।
संविधान, संघीयता, गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, समानुपातिक प्रतिनिधित्व र मौलिक हकहरू—यी सबै जनताको संघर्षले हासिल गरेका उपलब्धिहरू हुन्। तर पछिल्लो समय तिनमा चुनौती देखिएको छ। प्रतिक्रियावादी शक्तिहरू पुनः संगठित हुँदैछन्। यस्तो अवस्थामा कम्युनिस्ट पार्टीले यी उपलब्धिहरूलाई जोगाउने दृढ नीति लिनु अनिवार्य छ।
२. पार्टीलाई नीति र सिद्धान्तमा हिँडाउनु
अघिल्ला वर्षहरूमा कम्युनिस्ट आन्दोलन वैचारिक अस्पष्टता र अवसरवादका कारण कमजोर बन्यो। नीति र सिद्धान्तको आधार कमजोर हुँदा पार्टीहरू सत्ता केन्द्रित बने, जसले जनता र कार्यकर्ताबीच दूरी बढायो। नयाँ पार्टीले अब यही भूल दोहोर्याउन नहुनेछ।
वैचारिक रूपमा मार्क्सवाद–लेनिनवाद र नेपाली परिवेशअनुकूल समाजवादी दृष्टिकोणलाई मार्गदर्शन सिद्धान्त बनाउनुपर्नेछ। केवल नारामा होइन, व्यवहारमा समाजवादी अर्थतन्त्र, उत्पादनका साधनमा जनताको नियन्त्रण, र वर्गीय असमानता अन्त्य गर्ने नीति अघि बढाउनुपर्छ।
३. नेता–कार्यकर्ताको उचित व्यवस्थापन
पार्टीमा धेरै प्रवृत्तिका नेताहरू र कार्यकर्ताहरू एकै छातामुनि आएका छन्। यो विविधता पार्टीको शक्ति पनि हो, चुनौती पनि। त्यसैले व्यवस्थापन सुचारु र न्यायपूर्ण हुन जरुरी छ।
पद र जिम्मेवारी बाँडफाँटमा अनुशासन, पारदर्शिता र योग्यता मापदण्डमा आधारित प्रणाली विकास गर्नुपर्छ। कुनै पनि नेताको व्यक्तिवाद वा गुटीय सोचले पार्टी कमजोर पार्न सक्छ। त्यसैले ‘समान अवसर र समान सम्मान’को संस्कृतिलाई संस्थागत गर्नुपर्छ।
४. विधिको शासन कायम गर्नु
समाजवादको बाटोमा अघि बढ्न कानूनभन्दा माथि कोही हुँदैन भन्ने सिद्धान्त अंगीकार गर्नुपर्छ। लोकतान्त्रिक संस्थाहरूलाई सम्मान गर्ने, कानुनी शासनको संस्कृति बसाल्ने, र सबै निर्णयहरू सामूहिक प्रक्रियाबाट हुने सुनिश्चितता गर्नुपर्छ।
अतीतमा पार्टीहरूमा देखिएको “निर्णय व्यक्ति केन्द्रित” प्रवृत्ति अब अन्त्य गर्नुपर्छ। नयाँ कम्युनिस्ट पार्टीले पार्टीभित्र पनि र राज्य सञ्चालनमा पनि विधिको शासनलाई आधार बनाउनु जरुरी छ।
५. समाजवादी क्रान्तिको बाटो तय गर्नु
नेपालले गणतन्त्र स्थापना गरे पनि आर्थिक र सामाजिक संरचना अझै सामन्ती र पुँजीवादी सम्बन्धमा बाँधिएको छ। त्यसैले राजनीतिक क्रान्तिपछि आर्थिक क्रान्ति—अर्थात् समाजवादी रूपान्तरण—अबको ऐतिहासिक आवश्यकता हो।
समाजवादको बाटो भनेको सम्पत्तिको न्यायपूर्ण वितरण, उत्पादनको सामाजिक स्वामित्व, र नागरिकको आर्थिक स्वतन्त्रता हो। पार्टीले उद्योग, कृषि, शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीमा राज्यको अग्रणी भूमिका सुनिश्चित गर्नुपर्नेछ। उत्पादनमूलक क्षेत्रलाई बलियो बनाउँदै वैदेशिक निर्भरता घटाउने नीति लागू गर्नुपर्छ।
६. सुशासन कायम गर्नु
भ्रष्टाचार, अनुशासनहीनता, र असमान पहुँचले राज्य प्रणालीमा जनताको विश्वास कमजोर बनाएको छ। नयाँ कम्युनिस्ट पार्टीले सुशासनलाई प्राथमिक कार्यसूची बनाउनुपर्छ।
जनताको करबाट चल्ने राज्य संयन्त्र पारदर्शी, जिम्मेवार र परिणाममुखी हुनुपर्छ। पार्टीका प्रतिनिधिहरूले उदाहरण प्रस्तुत गर्नुपर्छ—”पहिले आफैं सुधार, अनि सुधारका लागि नेतृत्व” भन्ने सूत्र अपनाउनुपर्छ।
७. विकास र रोजगारी
विकास केवल ठूला सडक वा भवन निर्माण होइन—मानव जीवनको समग्र उन्नति हो। त्यसैले पार्टीले विकासलाई उत्पादन र रोजगारसँग जोड्नुपर्छ।
आफ्नै देशमा रोजगारी सिर्जना गरेर युवालाई विदेश पलायन हुनबाट रोक्नुपर्छ। कृषि, पर्यटन, जलविद्युत्, सूचना प्रविधि र साना–मझौला उद्योगमा लगानी वृद्धि गरी आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रको जग बसाल्नुपर्छ। विकासको मुख्य लक्ष्य जनताको जीवनस्तर उकास्नु हुनुपर्छ।
८. आगामी चुनावमा सहभागिता र जनविश्वास निर्माण
पार्टीको संगठन बलियो बनाउन चुनावमार्फत जनमतको परीक्षामा जानु आवश्यक हुन्छ। तर चुनाव केवल सिट जित्ने साधन होइन, विचार र कार्यक्रम जनतासमक्ष पु-याउने अवसर पनि हो।
पार्टीले जनताको बिचमा गएर आफ्नो नीति, सिद्धान्त र आगामी योजनाहरू स्पष्ट रूपमा प्रस्तुत गर्नुपर्छ। चुनाव प्रचारमा व्यक्तिगत आरोप–प्रत्यारोप होइन, विचार र विकल्पको राजनीति गर्नुपर्छ। जनतामा विश्वास जगाउनोस् कि यो पार्टी सत्ता होइन, परिवर्तनका लागि आएको हो।
९. जबाफदेही र उत्तरदायित्व
अघिल्ला कम्युनिस्ट सरकारहरूमा जनताको असन्तोषको मुख्य कारण नै जबाफदेहीताको अभाव थियो। अब त्यो गल्ती सुधार्नुपर्छ।
जनतालाई हरेक नीति, निर्णय र कार्यान्वयनका चरणमा जानकारी दिने, आलोचना सुन्ने र सुधार गर्न तयार रहने संस्कृतिलाई संस्थागत गर्नुपर्छ। पार्टीका नेता र जनप्रतिनिधिहरूले आफू जनताप्रति उत्तरदायी छन् भन्ने अनुभूति सधैं राख्
